สิทธิมนุษยชนที่ควรปรากฏอยู่ในรัฐธรรมนูญ
สรรพสิทธิ์ คุมปพันธ์
เมื่อกล่าวถึงสิทธิมนุษยชน คงต้องอ้างอิงถึง ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนที่ได้รับการรับรองและประกาศโดยข้อมติสมัชชาสหประชาชาติที่ 217 เอ (III) วันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2491ซึ่งบัญญัติความหมายของสิทธิมนุษยชนไว้โดยละเอียด โดยเฉพาะเจตนารมณ์ที่เขียนไว้ในอารัมภบทว่า
“โดยที่การยอมรับศักดิ์ศรีแต่กำเนิด และสิทธิที่เท่าเทียมกันและที่ไม่อาจเพิกถอนได้ของสมาชิกทั้งมวลแห่งครอบครัวมนุษยชาติ เป็นพื้นฐานแห่งอิสรภาพ ความยุติธรรม และสันติภาพในโลก โดยที่การไม่นำพาและการหมิ่นในคุณค่าของสิทธิมนุษยชน ยังผลให้มีการกระทำอันป่าเถื่อนซึ่งเป็นการขัดอย่างร้ายแรงต่อมโนธรรมของมนุษยชาติ และการมาถึงของโลกที่ได้มีการประกาศให้ความมีอิสรภาพในการพูดและความเชื่อ และอิสรภาพจากความหวาดกลัวและความต้องการของมนุษย์ เป็นความปรารถนาสูงสุดของประชาชนทั่วไป
โดยที่เป็นการจำเป็นที่สิทธิมนุษยชนควรได้รับความคุ้มครองโดยหลักนิติธรรม ถ้าจะไม่บังคับให้คนต้องหันเข้าหาการลุกขึ้นต่อต้านทรราชและการกดขี่ซึ่งเป็นวิถีทางสุดท้าย
โดยที่ประชาชนแห่งสหประชาชาติได้ยืนยันอีกครั้งไว้ในกฎบัตรถึงศรัทธาในสิทธิมนุษยชนขั้นพื้นฐาน ในศักดิ์ศรีและค่าของมนุษย์ และในสิทธิที่เท่าเทียมกันของบรรดาชายและหญิง และได้มุ่งมั่นที่จะส่งเสริมความก้าวหน้าทางสังคมและมาตรฐานแห่งชีวิตที่ดีขึ้นในอิสรภาพอันกว้างขวางยิ่งขึ้น”
กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR) ได้รับรองไว้ในอารัมภบทไว้เช่นกันว่า “ยอมรับว่า สิทธิเหล่านี้มาจากศักดิ์ศรีแต่กำเนิดของมนุษย์” ย่อมสะท้อนให้เห็นว่าสิทธิมนุษยชน มีอยู่ทั้งก่อนหน้าที่จะบังเกิดรัฐหรืออำนาจรัฐและหลังจากรัฐถูกสถาปนาขึ้น ดังนั้น สิทธิมนุษยชนที่ควรปรากฏอยู่ในรัฐธรรมนูญ จึงมิได้มีแต่ตามอำนาจหน้าที่ของรัฐที่จะจัดให้ดังที่กรรมการร่างรัฐธรรมนูญ ฉบับปี 2559 อธิบาย
ตัวอย่างของบทบัญญัติของสิทธิข้างต้นปรากฏอยู่ใน กฎหมาย(สิทธิมนุษยชน)ระหว่างประเทศสองฉบับ กล่าวคือ 1. กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political Rights – ICCPR) 2. กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม(International Convent on Economic, Social and Cultural Rights – ICESCR) ที่ได้บัญญัติไว้ตรงกันทั้งสองฉบับทุกประการคือ
ข้อ ๑
๑. ประชาชาติทั้งปวงมีสิทธิกำหนดเจตจำนงของตนเอง โดยสิทธินั้น ประชาชาติเหล่านั้นจะกำหนดสถานะทางการเมืองของตนโดยเสรี และพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมของตนอย่างเสรี
๒. เพื่อจุดมุ่งหมายของตน ประชาชาติทั้งปวง อาจจัดการโภคทรัพย์และทรัพยากรธรรมชาติของตนได้อย่างเสรีโดยไม่กระทบต่อพันธกรณีใด ๆ อันเกิดจากความร่วมมือทางเศรษฐกิจระหว่างประเทศซึ่งตั้งอยู่บนพื้นฐานของหลักการแห่งผลประโยชน์ร่วมกันและกฎหมายระหว่างประเทศ ประชาชาติจะไม่ถูกลิดรอนวิถีทางยังชีพของตนไม่ว่าในกรณีใด
๓. รัฐภาคีแห่งกติกานี้ รวมทั้งรัฐที่รับผิดชอบในการบริหารดินแดนที่ไม่ได้ปกครองตนเองและดินแดนในภาวะทรัสตี จะต้องส่งเสริมให้สิทธิในการกำหนดเจตจำนงของตนเองมีผลจริงจัง และจะต้องเคารพสิทธินั้น ตามบทบัญญัติแห่งกฎบัตรสหประชาชาติ
ความหมายของข้อนี้คือ รัฐจะต้องไม่ไปก้าวก่ายแทรกแซงสิทธิดังกล่าวหรือให้การรับรองแล้วบังคับการให้เป็นไปตามนั้น มิใช่รัฐเป็นผู้ให้สิทธิแต่ประการใด
เมื่อพิจารณาจากบทบัญญัติของกติกาสากลสองฉบับข้อ1 ที่มีข้อความคือ “ประชาชาติทั้งปวงมีสิทธิกำหนดเจตจำนงของตนเอง โดยสิทธินั้น ประชาชาติเหล่านั้นจะกำหนด................ และพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมของตนอย่างเสรี” และ “เพื่อจุดมุ่งหมายของตน ประชาชาติทั้งปวง อาจจัดการโภคทรัพย์และทรัพยากรธรรมชาติของตนได้อย่างเสรี....................................................ประชาชาติจะไม่ถูกลิดรอนวิถีทางยังชีพของตนไม่ว่าในกรณีใด” ดังนั้นสิทธิมนุษยชนหรือสิทธิชุมชนย่อมรวมถึงอำนาจในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ ให้สอดคล้องกับวิถีการดำรงชีวิตของตน ตัวอย่างเช่นการอยู่อาศัยในป่าที่กลมกลืนกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ สามารถรักษาสมดุลทางธรรมชาติได้ โดยรัฐไม่อาจแทรกแซง เว้นแต่การอยู่อาศัยข้างต้นจะก่อให้เกิดการทำลายทรัพยากรธรรมชาติ หรือทำให้เกิดภาวะที่ไม่สมดุลของธรรมชาติ หากวิถีการดำรงชีวิตที่ว่า ได้อาศัยป่าหล่อเลี้ยงชีพของตนโดยไม่ทำการค้าหากำไร รัฐพึงให้การรับรอง หรือวิถีประมงพื้นบ้านที่สอดคล้องกลมกลืนกับวัฏจักรชีวิตในทะเล ได้แก่เรือประมงและเครื่องมือที่ไม่ได้ใช้เครื่องจักรกลในการจับปลา ใช้แต่แรงงานคน ไม่แตะต้องปลาเล็กปลาน้อยลูกปลา จับปลาเฉพาะที่โตเต็มที่แล้ว ไม่จับปลาในช่วงฤดูวางไข่ เป็นต้น รัฐไม่บังควรเข้าไปควบคุมเหมือนเรือประมงที่จับปลาในลักษณะตรงกันข้าม
บ่อเกิดของสิทธิชุมชนนั้นอยู่ที่ไหน ในเมื่อรัฐบังเกิดขึ้นมาภายหลังชุมชน คำตอบที่ชัดเจนที่สุดอยู่ที่”จารีตประเพณีแห่งท้องถิ่น” ซึ่งบัญญัติไว้ใน ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา ๔
มาตรา ๔ กฎหมายนั้น ต้องใช้ในบรรดากรณีซึ่งต้องด้วยบทบัญญัติใดๆ แห่งกฎหมายตามตัวอักษร หรือตามความมุ่งหมายของบทบัญญัตินั้นๆ
เมื่อไม่มีบทกฎหมายที่จะยกมาปรับคดีได้ ให้วินิจฉัยคดีนั้นตาม”จารีตประเพณีแห่งท้องถิ่น” ถ้าไม่มีจารีตประเพณีเช่นว่านั้น ให้วินิจฉัยคดีอาศัยเทียบบทกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง และถ้าบทกฎหมายเช่นนั้นก็ไม่มีด้วย ให้วินิจฉัยตามหลักกฎหมายทั่วไป
ดังนั้น”จารีตประเพณีแห่งท้องถิ่น”นี่แหละที่ให้กำเนิดสิทธิชุมชนที่ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ได้ให้การรับรองไว้ในบางมาตรา อาทิเช่น
มาตรา ๑๓๕๔ ถ้ามีจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่นให้ทำได้และถ้าเจ้าของไม่ห้าม บุคคลอาจเข้าไปในที่ป่า ที่ดง หรือในที่มีหญ้าเลี้ยงสัตว์ซึ่งเป็นที่ดินของผู้อื่น เพื่อเก็บฟืน หรือผลไม้ป่า ผักเห็ด และสิ่งเช่นกัน
มาตรา ๑๓๐๔ สาธารณสมบัติของแผ่นดินนั้น รวมทรัพย์สินทุกชนิดของแผ่นดินซึ่งใช้เพื่อสาธารณประโยชน์หรือสงวนไว้เพื่อประโยชน์ร่วมกัน เช่น
(๑) ที่ดินรกร้างว่างเปล่า และที่ดินซึ่งมีผู้เวนคืนหรือทอดทิ้งหรือกลับมาเป็นของแผ่นดินโดยประการอื่น ตามกฎหมายที่ดิน
(๒) ทรัพย์สินสำหรับพลเมืองใช้ร่วมกัน เป็นต้นว่าที่ชายตลิ่ง ทางน้ำ ทางหลวง ทะเลสาบ
(๓) ทรัพย์สินใช้เพื่อประโยชน์ของแผ่นดินโดยเฉพาะ เป็นต้นว่าป้อม และโรง ทหาร สำนักราชการบ้านเมือง เรือรบ อาวุธยุทธภัณฑ์
สำหรับสิทธิมนุษยชนที่รัฐมีหน้าที่ต้องจัดให้และควรอยู่บทบัญญัติที่เกี่ยวกับหน้าที่และความรับผิดชอบที่รัฐพึงปฏิบัติ อาทิ เช่น สิทธิที่จะได้รับบริการต่างๆจากรัฐ ไม่ว่าด้านสุขภาพ การศึกษา สังคม(ประกันสังคมและสังคมสงเคราะห์) เศรษฐกิจ การเงินการธนาคาร การคมนาคมขนส่ง การเกษตร ฯลฯ สิทธิที่จะได้ความคุ้มครองให้ปลอดภัย (ในหนังสือเดินทางยุคหนึ่ง มักจะมีข้อความระบุว่า ผู้ถือหนังสือเดินทางเป็นพลเมืองของประเทศ.....และได้รับการคุ้มครองโดยกฎหมายของประเทศ...) ฯลฯ
สรุปคือรัฐธรรมนูญจะต้องมีบทบัญญัติที่ครอบคลุมถึงสิทธิที่มาจากศักดิ์ศรีแต่กำเนิดของมนุษย์ อย่างน้อยจึงควรบัญญัติไว้ในบททั่วไปเลยว่า “ภายใต้บังคับบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญนี้ ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ สิทธิ เสรีภาพและความเสมอภาค บรรดาที่ชนชาวไทยเคยได้รับการคุ้มครองตามประเพณีการปกครองประเทศไทยในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข หรือตามจารีตประเพณีแห่งท้องถิ่น และตามพันธกรณีระหว่างประเทศที่ประเทศไทยมีอยู่แล้ว ย่อมได้รับการคุ้มครองตามรัฐธรรมนูญนี้”
ทั้งนี้ควรบัญญัติให้ประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมในการบริหารรัฐกิจของพลเมืองโดยตรง ไว้ในรัฐธรรมนูญ อาทิ เช่น
ก) สิทธิในการเข้าชื่อเพื่อเสนอร่างกฎหมายแก่สภาผู้แทนราษฎร โดยต้องรับหลักการเสมอ หากเป็นร่างฯที่เป็นประโยชน์ต่อประชาชนหรือประโยชน์สาธารณะ โดยไม่ขัดต่อความมั่นคงแห่งรัฐ หรือความปลอดภัย ความสงบเรียบร้อย การสาธารณสุข หรือศีลธรรมของประชาชนหรือละเมิดสิทธิเสรีภาพของผู้หนึ่งผู้ใด ต้องไม่ซ้ำซ้อนหรือขัดต่อกฎหมายที่มีอยู่แล้ว
ข) สิทธิในการเข้าชื่อเพื่อคัดค้านการกระทำหรือการงดเว้นการกระทำอย่างใดอย่างหนึ่งของรัฐ รวมทั้งการอนุมัติโครงการ การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ การจัดสรรงบประมาณ ที่ก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรม มีการเลือกปฏิบัติ หรือมีผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนกลุ่มต่างๆโดยไม่รับฟังความคิดเห็นของประชาชนกลุ่มนั้นๆ โดยอาจเสนอเรื่องให้ฝ่ายตุลาการเป็นผู้วินิจฉัยชี้ขาด ตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญหรือกฎหมายลำดับรอง
ค) สิทธิในการเข้าชื่อเพื่อเสนอให้รัฐบาลกระทำการใดๆที่เป็นประโยชน์ต่อประชาชนหรือประโยชน์สาธารณะหรือในการบริหารรัฐกิจ รวมทั้งขอให้จัดสรรงบประมาณแผ่นดินอย่างเป็นธรรมทั่วถึงและเสมอภาคในเรื่องที่มีความจำเป็นต่อประโยชน์สาธารณะหรือ หากรัฐบาลไม่รับข้อเสนอโดยไม่มีเหตุผลอันสมควร ต้องเริ่มต้นกระบวนการไกล่เกลี่ยในทันที รัฐบาลต้องแต่งตั้งคณะกรรมการไกล่เกลี่ยโดยมาจากการเสนอรายชื่อจากรัฐบาลและกลุ่มที่เข้าชื่อที่ทั้งสองฝ่ายยอมรับจำนวนเท่ากัน ดำเนินการไกล่เกลี่ย
ส่วนประเด็นที่กรรมาธิการร่างฯบางคนให้เหตุผลว่า บทบัญญัติเกี่ยวกับองค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญควรมีอยู่สั้นๆ ทั้งนี้จะนำรายละเอียดไปบรรจุไว้ในกฎหมายลูกนั้น เป็นเหตุผลที่ไม่อาจรับฟังเนื่องจากเมื่อไม่มีบทบัญญัติเกี่ยวกับอำนาจหน้าที่ความรับผิดชอบขององค์กรอิสระตามรัฐธรรมนูญไว้ ย่อมเป็นการเปิดช่องให้นักการเมืองกำหนดหรือเปลี่ยนแปลงได้โดยง่าย เมื่อได้รับเสียงสนับสนุนเกินกว่ากึ่งหนึ่งในสภาฯ
ดังนั้นจึงควรกำหนดอำนาจหน้าที่ของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ( กสม.) ไว้ในรัฐธรรมนูญดังนี้ครับ
1.ตรวจสอบและรายงานการกระทำหรือการละเลยการกระทำอันเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชน หรืออันไม่ปฏิบัติให้เป็นไปตามพันธกรณี ระหว่างประเทศเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทยเป็นภาคี และเสนอมาตรการการแก้ไขที่เหมาะสมต่อบุคคลหรือหน่วยงานที่กระทำหรือละเลยการกระทำดังกล่าวเพื่อดำเนินการ ในกรณีที่ปรากฏว่าไม่มีการดำเนินการตามที่เสนอให้รายงานต่อรัฐสภาเพื่อดำเนินการต่อไป
2.ส่งเสริมความร่วมมือและการประสานงานระหว่างหน่วยราชการ องค์การเอกชน และองค์การอื่นในด้านสิทธิมนุษยชน ทั้งในและระหว่างประเทศ โดยเฉพาะเพื่อให้เกิดการสร้างเครือข่ายการทำงานระหว่างนักสิทธิมนุษยชน การคุ้มครองความปลอดภัยให้แก่นักสิทธิมนุษยชน
3.จัดทำรายงานประจำปีเพื่อประเมินสถานการณ์ด้านสิทธิมนุษยชนภายในประเทศเสนอต่อรัฐสภาและคณะรัฐมนตรี และเปิดเผยต่อสาธารณชน
.............................................
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น