คำว่า “ความประมาท” ในภาษาไทยกับในภาษาบาลีนั้น สังเกตเห็นว่ามีความหมายต่างกันเหลือประมาณ; คือกว้างแคบต่างกันเหลือประมาณ. ในภาษาไทยเราหมายความกันแต่ว่าเป็นความเลินเล่อ เป็นความอวดดี, เท่านี้ก็พอแล้ว; แต่ในภาษาบาลีหรือภาษาพระธรรม ในการปฏิบัติธรรมนั้น มีความหมายมาก ดูจะครบไปเสียทุกอย่างในทางที่ไม่ดี : นับตั้งแต่ความไร้สติสัมปชัญญะ ความโง่ ความขี้เกียจ ความไม่อดทน ความเห็นแก่ตัว ความงมงายหลงใหลในไสยศาสตร์ ความไม่จริงจังในหน้าที่ ไม่เข้มแข็ง เหล่านี้เป็นต้น, ล้วนรวมอยู่ในคำว่าประมาท. ผู้ใดเป็นอยู่ด้วยความประมาทในลักษณะเช่นที่กล่าวนี้ ก็ไม่มีทางที่จะก้าวหน้าในทางธรรม, ไม่มีทางที่จะเดินไปสู่พระนิพพาน หรือลุถึงพระนิพพานได้, มีแต่การเสื่อมลง เสื่อมลง แล้วก็วินาศเสียก่อน โดยเฉพาะก่อนตาย.
ในข้อนี้ควรระลึกนึกถึงพระบาลีกันเพื่อจะเป็นหลัก. ตามพระบาลีนั้นกล่าวไว้ว่า อปฺปมาโท อมตํ ปทํ –ความไม่ประมาทเป็นทางที่ไม่ตาย, ปมาโท มจฺจุ-โน ปทํ –ความประมาทเป็นทางแห่งความตาย, อปฺปมตฺตา น มียนฺติ –ผู้ไม่ประมาทย่อมไม่ตาย, เย ปมตฺตา ยถา มตา –ผู้ประมาทก็เหมือนกับตายแล้ว. ขอให้นึกถึงความหมายที่ต่างกัน อย่างตรงกันข้ามของสิ่งทั้งสองสิ่งนี้ คือความไม่ประมาท กับ ความประมาท. ความไม่ประมาท ที่บุคคลดำเนินอยู่นั้น เป็นทางแห่งความไม่ตาย มีความหมายว่า จะไปสู่สภาพที่ไม่ตาย โดยตรงอย่างนี้ก็ได้, หรือจะพูดกันอย่างธรรมดาๆสามัญว่า ผู้เดินในทางนี้จะไม่พบกับการตายในระหว่างทาง. ส่วนความประมาทนั้นเป็นทางแห่งความตาย, จะต้องตายในระหว่างเดินทาง หรือจะไปพบจุดจบเป็นความตายในทางจิตใจ ไม่มีชีวิตหรือความเป็นอยู่ที่น่าปรารถนาแต่ประการใด.
ผู้ไม่ประมาทย่อมไม่ตาย นี้เป็นการยืนยันว่า ผู้ที่ไม่ประมาทแล้วจะไม่พบกันกับความตายทั้งทางกายและทางจิต; บางคนอาจจะคิดว่า ถ้าไม่ประมาทแล้วจะไม่ต้องเข้าโลงหรืออย่างไร. มันไม่ได้หมายความอย่างนั้น; ถึงจะเข้าโลงก็เข้าโลงอย่างคนไม่ตาย มันเป็นเรื่องของร่างกาย ที่ไม่ได้มีความยึดถือว่าเป็นตัวตนหรือของตน, มันไม่มีผู้ตาย มันไม่มีใครตาย แม้ว่าจะจับใส่โลง. ส่วนการเดินทางของชีวิตประจำวันนั้น ก็ไม่ประสบกับความเสียหาย หรือความวินาศ หรือความทุกข์ทรมานแต่ประการใด, จึงกล่าวได้ว่าผู้ไม่ประมาทเป็นคนไม่ตาย.
พุทธทาสภิกขุ
คนเดินทางเปลี่ยวคือ ผู้อยู่ด้วยความประมาท
ในข้อนี้ควรระลึกนึกถึงพระบาลีกันเพื่อจะเป็นหลัก. ตามพระบาลีนั้นกล่าวไว้ว่า อปฺปมาโท อมตํ ปทํ –ความไม่ประมาทเป็นทางที่ไม่ตาย, ปมาโท มจฺจุ-โน ปทํ –ความประมาทเป็นทางแห่งความตาย, อปฺปมตฺตา น มียนฺติ –ผู้ไม่ประมาทย่อมไม่ตาย, เย ปมตฺตา ยถา มตา –ผู้ประมาทก็เหมือนกับตายแล้ว. ขอให้นึกถึงความหมายที่ต่างกัน อย่างตรงกันข้ามของสิ่งทั้งสองสิ่งนี้ คือความไม่ประมาท กับ ความประมาท. ความไม่ประมาท ที่บุคคลดำเนินอยู่นั้น เป็นทางแห่งความไม่ตาย มีความหมายว่า จะไปสู่สภาพที่ไม่ตาย โดยตรงอย่างนี้ก็ได้, หรือจะพูดกันอย่างธรรมดาๆสามัญว่า ผู้เดินในทางนี้จะไม่พบกับการตายในระหว่างทาง. ส่วนความประมาทนั้นเป็นทางแห่งความตาย, จะต้องตายในระหว่างเดินทาง หรือจะไปพบจุดจบเป็นความตายในทางจิตใจ ไม่มีชีวิตหรือความเป็นอยู่ที่น่าปรารถนาแต่ประการใด.
ผู้ไม่ประมาทย่อมไม่ตาย นี้เป็นการยืนยันว่า ผู้ที่ไม่ประมาทแล้วจะไม่พบกันกับความตายทั้งทางกายและทางจิต; บางคนอาจจะคิดว่า ถ้าไม่ประมาทแล้วจะไม่ต้องเข้าโลงหรืออย่างไร. มันไม่ได้หมายความอย่างนั้น; ถึงจะเข้าโลงก็เข้าโลงอย่างคนไม่ตาย มันเป็นเรื่องของร่างกาย ที่ไม่ได้มีความยึดถือว่าเป็นตัวตนหรือของตน, มันไม่มีผู้ตาย มันไม่มีใครตาย แม้ว่าจะจับใส่โลง. ส่วนการเดินทางของชีวิตประจำวันนั้น ก็ไม่ประสบกับความเสียหาย หรือความวินาศ หรือความทุกข์ทรมานแต่ประการใด, จึงกล่าวได้ว่าผู้ไม่ประมาทเป็นคนไม่ตาย.
พุทธทาสภิกขุ
คนเดินทางเปลี่ยวคือ ผู้อยู่ด้วยความประมาท
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น